Mijn favoriete fietstocht op Wieringen

Lenneke Overmaat

Het idee om een reisgids over Wieringen te schrijven, ontstond tijdens een van mijn vele fietstochten over dit voormalige Zuiderzee eiland. Ik genoot van dit prachtige lichtglooiende landschap met haar kronkelige weggetjes en de op hogere keileembulten gelegen buurtschappen en dorpen. Ik waande mij in het gebied van de Hoge Berg op Texel maar dan zonder die drukte. Ik fiets hier veel omdat mijn partner en ik onze boot in Marina Den Oever hebben liggen in de Hofmanshaven, te gast bij de havenmeesters Hans, Theo en Aernoud. Daar ben ik regelmatig zowel in de zomer als in de winter.

Ik neem jullie mee op mijn fietstocht van noord-oost naar zuid-west en weer terug. En zo heb ik ook de gids opgebouwd volgens de kompasroos. Ik vertel over enkele van mijn ontmoetingen onderweg en van plekken die ik bijzonder vind.

Verse vis op zaterdagmorgen
Op zaterdagmorgen koop ik graag vis op de markt in Den Oever. Niets lekkerder dan een vers gevangen zeeduivel of een portie ongepelde garnalen. Ik ontmoet Willem Gerssen die, samen met zijn broer Gerrit, de Vismarkt pacht. Ze hebben ook een viswinkel in Den Helder maar toen de visafslag daar vorig jaar sloot, kregen ze steeds minder aanvoer. Daarom breidde hij zijn bedrijf uit met de vismarkt hier. Hij runt die met veel plezier samen met de medewerkers die er al jarenlang werken. Door de webshop kunnen klanten hun vis (gefileerd en al) van tevoren bestellen en afhalen bij een apart loket. Nu staan er geen lange rijen meer bij de fileertafels. Dat vind ik ook een gemis want juist daar hoorde je de verhalen over de visserij of over het leven op Wieringen.

Visserij in zwaar weer
De vissers verkeren in zwaar weer en elk jaar zie je steeds minder kotters in de haven liggen. En al zal iedereen anders denken over de effecten van de klimaatverandering én over de maatregelen van de overheid, feit is dat het voor de vissers en hun gezinnen een trieste ontwikkeling is. Terwijl het aantal viskotters drastisch afneemt, neemt het aantal recreatieboten toe met uitstapjes als wadlopen, garnalen vangen, zeehonden spotten of een dag zeilen en droogvallen op een van de platen op het wad. Dat kan allemaal in Den Oever.

Den Oever, dorp achter de dijk
Het dorp achter de betonnen dijk is rustig maar hoe gezellig is het om bij Hennie in haar piepkleine winkel de Wolhoorn wol te kopen en een praatje te maken. En verrassend zijn ook de bijzondere B&B’s, zoals het Huis van de Wadden met een café alleen voor gasten. En de met kunst ingerichte appartementen van Joost en Constance Peet en van Ingrid en Jan Blank op het voormalige Defensiecomplex aan de Gesterweg. Of even buurten bij Trien van de Gest van theesalon Het Theeater, tenminste als zij je hoort binnenkomen.

Bossen in de Wieringermeer
Ook in het Robbenoord- en Dijkgatbos fiets ik graag. En al ligt dit bos niet op Wieringen maar in de aangrenzende Wieringermeer, het is een aantrekkelijk gebied, niet alleen voor toeristen, maar ook voor Wieringers die er graag wandelen of mountainbiken. Een nat en drassig bos met sloten en prachtige eiken, elzen en grove dennen. Er verblijven meer dan honderd reeën, tig soorten vleermuizen, roofvogels en soms spot ik ook een verdwaalde bosuil. Mijn favoriete fietsrondje start op de Noorderdijkweg dwars door het Robbenoordbos, langs het prachtige natuurgebied de Dijkgatsweide. Bij de biologische zorgboerderij De Dijkgatshoeve kom ik graag voor een bak koffie en een praatje met een van hun bewoners.
En hoe bijzonder is het voormalige Dijkmagazijn op de IJsselmeerdijk dat Marlies Buurman van Culture Matters heeft omgebouwd tot een educatieve werkplek en Pratend Huis. Via een koptelefoon, die buiten hangt, vertelt het huis je over de geschiedenis van het voormalige Dijkmagazijn waar vroeger balken en gereedschap lagen opgeslagen voor het geval van een dijkdoorbraak. En op zondag kun je ijs eten bij de kiosk IJstijd aan de voet van de dijk.

Op stap met de boswachter
Hartje winter wandel ik met boswachter Mikal Folkerstma van Staatsbosbeheer door het Robbenoordbos, in de buurt van de omstreden windmolens. We passeren de prachtig gelegen camping ‘Het bos roept” waar je ook in de winter kunt kamperen. Mikal laat mij de uitwerpselen van vleermuizen zien en vertelt over de campagne ‘De aanlijner wint’ (waar hondenbezitters worden aangespoord om hun hond aan de lijn te houden). Samen met bewoners van Wieringen en de Wieringermeer denkt zij na over de vraag hoe om te gaan met twee soms botsende belangen: rust en ruimte voor de dieren en recreatiemogelijkheden voor bezoekers. Altijd een spanningsveld…

Polder Waard-Nieuwland
Ik fiets verder langs de Viskringloop aan de Wieringerrandweg waar ik vanuit het uitzichtpunt een foto maak van het prachtige spiraalvormige ontwerp van kunstenaar Pre Okx. Over het nieuwe fietspad langs het Wieringerrandkanaal met aan de rechterkant de polder Waard-Nieuwland. Voor sommige Wieringers nog steeds niet echt Wieringen al behoort het gebied sinds de aandijking in 1848 officieel tot Wieringen. De strakke polders met haar rechte wegen wijkt af van het glooiende landschap van het voormalige eiland Wieringen maar ook dát heeft zijn bekoring. Zeker in het voorjaar als je langs de gele koolzaadvelden, de bloeiende akkerranden en de grazende koeien in de wei fietst. Er is veel te doen geweest in deze polder met het debacle Wieringerrandmeer eind jaren 90 waardoor de ontwikkeling van deze polder meer dan 10 jaar stillag. Het voert nu te ver om hier op in te gaan. In de gids lees je er meer over.

De melkfabriek van Boer Reijer
Als ik de jonge boer Reijer Rotgans op de Stroërdijk spreek, vertelt hij dat zijn vader pas na dit debacle in 2014 eindelijk weer een bank bereid vond om te investeren in de automatisering van zijn boerenbedrijf. Melkrobots vervangen sindsdien het met de hand melken en een voerrobot rijdt elk uur langs de stallen om, zo nodig, voer aan te vullen. De meer dan 150 koeien slapen op waterbedden zodat ze geen last meer hebben van harde eeltplekken. Het lijkt wel een hotel voor dieren. Reijer is al net zo ondernemend als zijn vader; in plaats van het boerenbedrijf uit te breiden met land en 50 koeien erbij om zijn inkomen veilig te stellen, start hij een kleine melkfabriek op het bedrijf en verkoopt hij zijn melk aan supermarkten. Een duurzamere oplossing dan nóg meer koeien en nóg meer mest erbij….

Langs de klieven
Ik stap weer op de fiets, verder zuidwestwaarts langs de buurtschappen Oosterklief en Westerklief, de oudste nederzettingen op Wieringen. Zij danken hun naam aan de door zeegolven aangetaste keileembulten op de stuwwal, waardoor er een klifkust wordt gevormd in de tijd dat Wieringen nog een eiland was.
Het landschap is lichtglooiend met lagergelegen kogen, schorren en kwelders. De enige nog werkzame eendenkooi uit de zeventiende eeuw bij Oosterklief is helaas niet voor publiek toegankelijk. Ik mag er van de kooiker Slijkerman niets over schrijven in de gids want bezoek van toeristen verstoort de rust van de eenden. Dat kan ik begrijpen. Even verderop fiets ik langs buurtschap De Hoelm, waar vroeger de traditionele aaken met hun platte bodem zo het zand opschoven.
En als ik flink tegen de wind in heb gefietst, rust ik uit bij jachthaven De Sloep aan het Amstelmeer. Daar bestel ik koffie met appeltaart en hoor ik de verhalen van oud- mariniers uit Den Helder over het ruige werk vroeger op zee en op het land.

Surfen op het Amstelmeer|
En dan weer verder, bergopwaarts richting de idyllisch gelegen Nicolaaskerk op Westerland, op het bijna hoogste punt van Wieringen, met uitzicht op het Amstelmeer. Daar spreek ik Niek van der Linde, een gepassioneerde surfer die een windsurfschool runt waar je les krijgt in surfen, wingfoilen en suppen. Het Amstelmeer is voor hem de perfecte plek om te leren surfen: het water is diep, er is geen stroming, er zijn geen waterplanten en er is (bijna) altijd wind. Bovendien kun je op het grasveld je zeil optuigen en is er horeca in de buurt zoals Beach Bites. Wat wil een surfer nog meer?
Dan door naar het meest zuidwestelijke puntje van Wieringen en ik beland op de waddendijk met zicht op het wad. Bij helder weer zie je de contouren van Den Helder en de Hoge Berg op Texel. Op de Waddendijk fiets ik meestal met wind in de rug terug richting Den Oever. Onderweg spot ik bij de Normerven met mijn verrekijker scholeksters, bontbekplevieren, wulpen en ganzen op zoek naar voedsel bij laag water.

Stroe en de Heidense Kapel
Als ik tegenwind heb, fiets ik binnendoor terug, langs Noordburen, zwaaiend naar Treinie die in de deuropening van haar schuurtje geniet van de zon. Door naar Stroe, waar ik mijn boterham eet aan de picknicktafel van Pluktuin Stroeberries. Langs het Wieringer Eilandmuseum waar een enthousiaste vrijwilliger in de prachtig gerestaureerde traditionele Wieringer boerderij, mij alles vertelt over het boerenleven, 100 jaar geleden op het eiland Wieringen.
Aan de praattafel van de Koffiesilo van Ingeborg Bakker, ontmoet ik Rob Holtjer die vertelt over de bouw van de Heidense Kapel. Het initiatief ontstond acht jaar geleden, na een vergadering in het ernaast gelegen museum waar de vraag op tafel kwam: waarom bouwen wij daar niet een nieuwe kapel? Vroeger heeft er ook altijd een gestaan? En twee jaar later, een ton rijker en met de hulp van dertig enthousiaste vrijwilligers, staat de kapel er. Hij wordt dagelijks opengehouden door een groep vrijwilligers, de kosters genaamd.

Oosterlanderkerk

En dan langs de kleiput van Vatrop, waar kluten op zoek zijn naar voedsel, door naar het meest onbekende plekje op Wieringen: Rijk aan het Wad waar vrijwilligers elke maandagmorgen de permatuin onderhouden en een, met mozaïek beklede, Gaudibank hebben gemaakt. Door naar Oosterland naar de eerste succesvolle Fotobiënnale Wieringen in deze prachtige kerk waar ik kennis maak met de enthousiaste initiatiefnemer en fotograaf Kenneth Stamp uit Hippolytushoef. Dan terug naar de Marina in Den Oever en kom ik aan het eind van mijn fietstocht máár…. heb ik Hippolytushoef nog niet bezocht.

Hippo
Met dit voormalige hoofddorp, sluit ik de gids en ook deze presentatie af. Last but not least want ook dit dorp zit vol kleine verrassingen zoals het oude Kerkplein met áchter de monumentale Hippolytuskerk de knusse Wieringer boekhandel waar ik de eigenaar Monique Redeker spreek die sinds 2016 met een enthousiast team deze gastvrije winkel runt, met leestafel en koffiepot. Dat zij vroeger schooljuf was en nog steeds een zwak voor kinderen heeft, blijkt uit een aparte hoek vol kinderboeken. Monique brengt mij in contact met Dina die in een kleine glazen kas in haar tuin op de Belt miniconcerten organiseert en op verzoek een lunch maakt voor maximaal tien personen. Langs Dina fiets ik naar de korenmolen De Onderneming, waar molenaar Ton Maas mij alles vertelt over de werking van deze molen.
Ik rust uit aan de koffiebar van bakkerij Dunselman of bij OpZestien waar Ingrid en Marcel naast enkele B&B’s ook een gezellig ingericht koffie- en theehuis runnen.

Tot slot
Het was een inspirerende ervaring om deze gids te schrijven. Wieringen voelt voor mij inmiddels als een ‘tweede thuis’ en ik heb veel Wieringers leren kennen.